ปัญหาและอุปสรรคในการบังคับใช้มาตรการทางกฎหมายเกี่ยวกับการอนุรักษ์โบราณสถาน: ศึกษากรณีการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรม

OPROBLEMS AND OBSTACLES IN THE ENFORCEMENT OF LEGAL MEASURES ON THE PRESERVATION OF ANCIENT MONUMENTS: A CASE STUDY OF PUBLIC PARTICIPATION IN THE PRESERVATION OF CULTURAL HERITAGE

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษามาตรการทางกฎหมายเกี่ยวกับการอนุรักษ์โบราณสถาน โดยศึกษาหลักการสำคัญและกฎหมายทั้งในและต่างประเทศที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์โบราณสถานและบทบาทอำนาจหน้าที่ของผู้ที่เกี่ยวข้องในการอนุรักษ์โบราณสถาน ตลอดจนปัญหาอุปสรรคในการดำเนินการอนุรักษ์โบราณสถานของประเทศไทยจากการบังคับใช้กฎหมาย เพื่อที่จะได้สร้างความเข้าใจเกี่ยวกับการอนุรักษ์โบราณสถานที่ถูกต้องเหมาะสมแก่ทุกภาคส่วน และการส่งเสริมสนับสนุนให้ประชาชนมีสิทธิและมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์โบราณสถาน อันจะก่อให้เกิดดุลยภาพระหว่างภาครัฐและประชาชนในการอนุรักษ์โบราณสถานอันเป็นสาธารณะสมบัติของชาติที่ต้องช่วยกันดูแลให้ดำรงอยู่ตามความมุ่งหมายของการเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติต่อไป จากการศึกษาพบว่า ประเทศไทยมีมาตรการทางกฎหมายสำหรับการอนุรักษ์โบราณสถาน คือ พระราชบัญญัติโบราณสถาน โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พ.ศ. 2504 และที่แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2535 แต่ปรากฏว่าการอนุรักษ์โบราณสถานของประเทศไทยนั้นยังมีปัญหาและอุปสรรคหลายประการ เช่น ปัญหาเกี่ยวกับกระบวนการและการดำเนินงานด้านการอนุรักษ์โบราณสถานที่ไม่ถูกต้องตามหลักการหรือไม่สอดคล้องกับเจตนารมณ์ของประชาชน ปัญหาเกี่ยวกับอำนาจการควบคุมดูแลโบราณสถานที่จำกัดอำนาจไว้ที่การบริหารราชการส่วนกลาง ตลอดจนปัญหาเกี่ยวกับบทบาทการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์โบราณสถานเนื่องจากกฎหมายฉบับนี้ไม่ได้กำหนดถึงการมีส่วนร่วมของประชาชนไว้โดยชัดแจ้ง บทความนี้จึงได้เสนอแนวทางการแก้ไขปัญหาดังกล่าว โดยนำหลักการทางกฎหมายต่างประเทศ ได้แก่ ประเทศญี่ปุ่นและสาธารณรัฐอิตาลี มาเป็นแนวทางการปรับปรุงมาตรการทางกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์โบราณสถานของประเทศไทย ซึ่งผู้เขียนเห็นว่าต้องมีการทบทวนและแก้ไขเพิ่มเติม ปรับปรุงพระราชบัญญัติโบราณสถาน โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พ.ศ. 2504 และที่แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2535