ปัญหาการตรวจสอบและกำกับดูแลสมาคมตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
Problem of Inspecting and Supervising associations under the Civil and Commercial Code of Thailand
บทคัดย่อ
บทความนี้ มีจุดมุ่งหมายเพื่อทำการศึกษาปัญหาเรื่องการตรวจสอบและกำกับดูแลสมาคมประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ เนื่องจากสมาคมตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มีขอบแห่งวัตถุประสงค์ในการจัดตั้งอย่างกว้าง โดยในปัจจุบันสมาคมตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ นอกจากจะเพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมากแล้ว ยังมีรูปแบบของวัตถุประสงค์และการดำเนินการที่เปลี่ยนแปลงไปตามค่านิยมของสังคม ประกอบกับที่สมาคมถูกร้องเรียนเป็นจำนวนมากเกี่ยวกับวัตถุประสงค์ และการดำเนินกิจการของสมาคม อันนำไปสู่เรื่องของการถอนชื่อสมาคมออกจากทะเบียนหรือการเลิกสมาคม ทั้งนี้ เพื่อนำผลการศึกษาไปใช้เป็นแนวทางในการแก้ไขปรับปรุงประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ในเรื่องการตรวจสอบและกำกับดูแลสมาคม เพื่อให้สอดคล้องกับสภาพสังคม และเศรษฐกิจในปัจจุบัน
จากการศึกษาพบว่า ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ยังมีความไม่ชัดเจนในเรื่องขอบแห่งวัตถุประสงค์ในการจัดตั้งสมาคมตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ และไม่ครอบคลุมเรื่องกรรมการกระทำความผิดต่อสมาคมต้องรับผิดชอบอย่างไร การตรวจสอบและควบคุมดูแลสมาคม โดยพนักงานเจ้าหน้าที่ไม่สามารถดำเนินการตรวจสอบและควบคุมดูแลสมาคมได้เพราะไม่มีกฎหมายบัญญัติให้หน้าที่และอำนาจไว้ และการถอนชื่อสมาคมออกจากทะเบียนตามมาตรา 102 (2) และ (5) ที่เป็นปัญหาในการนำมาบังคับใช้
ดังนั้น ผู้ศึกษาจึงได้เสนอแนวทางการแก้ไขปัญหาทางกฎหมาย คือ ควรให้มีการแก้ไขกฎหมายเกี่ยวกับการตรวจสอบและกำกับดูแลสมาคม โดยให้แก้ไขกฎหมายโดยกำหนดว่าวัตถุประสงค์ของสมาคมควรกำหนดไว้ว่าอย่างน้อยที่สุดแล้ว วัตถุประสงค์ควรมีลักษณะอย่างไรบ้าง และกำหนดเรื่องความรับผิดชอบของกรรมการต่อสมาคมให้ชัดเจน
ในส่วนของเรื่องการตรวจตราและควบคุมดูแลสมาคมนั้น ควรให้เจ้าหน้าที่มีหน้าที่และอำนาจในการตรวจสอบและควบคุมดูแลสมาคม เช่นเดียวกับประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 128 ในเรื่องมูลนิธิ และในส่วนของการ
ถอนชื่อสมาคมออกจากทะเบียนตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 102 (2) และ (5) นั้น ควรมีการตีความโดยเคร่งครัดไม่ว่าขัดต่อกฎหมายใด หากสมควรแก่เหตุให้นายทะเบียน สามารถถอนชื่อสมาคมได้ และให้มีการรายงานจำนวนสมาชิกของสมาคมให้นายทะเบียนทราบอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง เพื่อให้การตรวจสอบและควบคุมดูแลสมาคมเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและสมาคมที่โปร่งใสต่อไป